Đức Thánh Cha sắp hành hương Đền Thánh Đức Mẹ Bác Ái, Cuba

VATICAN. Thứ hai, 26-3-2012 tới đây, sau khi viếng thăm Mêhicô, ĐTC Biển Đức 16 sẽ bay đến thành phố Santiago de Cuba để viếng thăm, và đặc biệt là hành hương kính Đức Mẹ Bác Ái, Bổn mạng của Cuba, nhân dịp kỷ niệm 400 năm tìm thấy pho tượng Đức Mẹ.

Lịch sử

Thực vậy, vào năm 1612, Đức Maria, Mẹ Thiên Chúa, đã muốn biểu lộ tình thương của Người cho con cái ở lãnh thổ Cuba. Tài liệu về sự tích này có từ năm 1687, dựa theo lời kể của ông Juan Moreno, một người nô lệ da đen. Khi lên 10 tuổi, Juan cùng hai anh em thổ dân bản xứ là Juan và Rodrigo de Hoyos, ở làng Nipe, đi tìm muối, và họ đã vớt một tượng Đức Mẹ ở khu vực Vịnh Nipe thuộc mạn đông bắc quần đảo Cuba.

Khi kể lại chuyện này thì Ông Juan Moreno bấy giờ đã 85 tuổi và là người duy nhất còn sống sót sau biến cố ấy. Ông thuật lại những ký ức thời thơ ấu với một giọng đơn sơ của những người khiêm hạ, và nói:

“Một buổi sáng, biển lặng, họ ra khỏi một đảo nhỏ của Pháp để tìm muối, trước khi mặt trời mọc, hai anh Juan và Rodrigo de Hoyos cùng với người kể lại đây. Khi cả ba lên một xuồng và rời đảo Pháp, thì thấy một vật gì màu trắng cạnh những bọt biển và họ không phân biệt vật ấy là gì. Khi đến gần hơn, họ có cảm tưởng đó là một con chim và những cành cây. Những người thổ dân ấy nói: “Hình như là một bé gái”, nhưng khi đến nơi, họ thấy đó là một tượng Đức Mẹ rất thánh tay bồng Chúa Hài Đồng Giêsu, bên dưới có một bảng nhỏ có những chữ lớn mà Rodrigo de Hoyos đọc lên: “Ta là Đức Trinh Nữ Bác Ái”. Và mặc dù áo của pho tượng bằng vải, cả ba đều ngạc nhiên vì áo ấy không bị ướt, và đầy vui mừng, họ trở về và họ chỉ lấy 1 phần 3 số lượng muối mà thôi”.

Ít lâu sau, pho tượng Đức Mẹ cao 60 centimét ấy được đưa về làng El Cobre, là nơi có mỏ đồng lộ thiên đầu tiên tại Mỹ châu. Từ sau vụ tìm được tượng Đức Mẹ, lòng sùng mộ đối với Đức Mẹ Bác Ái lan rộng mau lẹ trên toàn đảo, mặc dù việc thông tin và giao thông khó khăn.

Thoạt đầu các thổ dân khám phá pho tượng đã dựng một chòi đầu tiên tại “Hato de Bajaragua” để đặt “Bà thánh” ở trong đó. Năm 1648, một chiếc am nhỏ được dựng lên và 32 năm sau đó, 1680, một nhà thờ nhỏ được kiến thiết. Qua dòng thời gian, nhiều nhà nguyện khác nhau và nhà thờ nhỏ đã được dựng lên tại đây, nhưng do điều kiện khí hậu, các nơi thờ phượng này dễ bị hư hỏng, nên các tín hữu đã quyết định xây thánh đường mới cho tượng Đức Mẹ mà họ gọi bằng danh từ thân mật là “Cachita”. Nhiều lần, tượng Đức Mẹ được giữ trong các ngôi nhà nghèo nàn của các nông dân và những người thợ mỏ.

Người ta phải đợi gần 2 thế kỷ mới có được một đền thánh đầu tiên được kiến thiết vào cuối năm 1800. Năm sau đó, tại Đền thánh này có tuyên đọc “Hiến chương tự do cho những người nô lệ ở Mỏ Đồng”, nhờ sự vận động và can thiệp của LM tuyên úy Alejando Escanio.

106 năm sau đó, tức là 1906, Đền thánh ấy hoàn toàn bị phá hủy vì những vụ nổ và lở đất ở mỏ đồng. Với thời gian, người ta kiếm được một khu đất rộng lớn hơn để xây Đền thánh trên núi “La Cantera”, đúng hơn là một ngọn đồi nhỏ gọi là “Maboa” có thể tiếp đón số tín hữu hành hương ngày càng gia tăng.

Những nhân vật nổi bật trong lịch sử Cuba, trong đó có các vị lập quốc và những người giữ vai chính trong việc dành độc lập cho Cuba, như ông Carlos Manuel de Céspedes, và tướng Calixto García, là những người rất gắn bó với Đức Mẹ Bác Ái. Ông Manuel de Céspedes là người đã giải phóng và dành độc lập cho Cuba, đồng thời cũng là người cổ võ bãi bỏ chế độ nô lệ. Ông đến hành hương tại Đền thánh để cầu nguyện trước tượng Đức Mẹ cho nền tự do của Cuba. Sau khi chiến thắng, ông lại đến Đền thánh Đức Mẹ Bác Ái để cảm tạ vì ơn tự do cho Cuba. Vào cuối năm 1895, tướng Calixto García đã cử tướng Agustin Cebreco và bộ tham mưu của ông đến Đền thánh để cử hành lần đầu tiên “Lễ Đức Trinh Nữ Bác ái của Cuba tự do”. Biến cố này được coi là cử chỉ chính thức đầu tiên của nước Cuba độc lập.

Trong thời chiến tranh dành độc lập, các đoàn quân phó thác cho Đức Mẹ Bác Ái. Năm 1915, sau chiến tranh độc lập, các cựu chiến binh xin ĐGH Biển Đức 15 tuyên bố Đức Mẹ Bác Ái ở làng El Cobre là Bổn mạng của Cuba. Trong một văn kiện ngày 10-5 năm 1916, ĐHY GM giáo phận Ostia, thông báo rằng ĐGH đã chấp thuận lời thỉnh cầu và tuyên bố Đức Mẹ Bác Ái Mỏ Đồng là Bổn Mạng chính của Cộng hòa Cuba, và ấn định ngày lễ là 8 tháng 9 hằng năm.

Đền thánh Đức Mẹ Bác Ái

Ngày 8-9 năm 1927, Đền thánh mới dâng kính Đức Mẹ Bác Ái được thánh hiến và tượng Đức Mẹ Bác Ái được rước đến đây. Tượng Đức Mẹ này được Đức Cha Valentín Zubizarreta, TGM giáo phận Santiago de Cuba sở tại, đội triều thiên ngày 20 tháng 12 năm 1936.

Ngày 30 tháng 12 năm 1977, Đức Giáo Hoàng Phaolô 6 đã cử ĐHY Bernardin Gantin người Benin, Tổng trưởng Bộ Giám Mục, làm Đặc Sứ của ngài đến viếng Đền thánh Đức Mẹ Bác Ái ở Santiago và mang theo một sắc chỉ nâng Đền thánh quốc gia Cuba lên hàng tiểu Vương cung Thánh đường.

Ngày nay, Vương cung thánh đường Đền thánh quốc gia Đức Mẹ Bác Ái Mỏ Đồng là một nhà thờ có hình thánh giá latinh, với 3 gian, mặt tiền cân đối và có một mái vòm. Cả hai gian bên hông cũng có mái vòm, nhưng nhỏ hơn, và tại đây có các quả chuông. Đền thánh có 8 cửa và một tiền đường phía trước dài 240 mét và rộng 15 mét. Có nhiều bậc thang dẫn lên tiền đường này. Bàn thờ chính của thánh đường được làm bằng nhiều loại cẩm thạch và phía trên bàn thờ có giữ tượng Đức Mẹ.

Dưới bàn thờ Đức Mẹ trong Đền Thánh, có một nhà nguyện phép lạ, là nơi giữ các đồ dâng cúng Đức Mẹ và nhiều vật dụng khác do các tín hữu mang đến để tạ ơn Đức Mẹ. Trong số các đồ vật này có mềđay được tặng cho văn sĩ người Mỹ Ernest Hemingway (1899-1961) nhân dịp ông được trao tặng giải Nobel về văn chương, tại thủ đô La Habana, chứ không phải tại Oslo bên Na Uy, ngày 24-10 năm 1954.

Văn hào đã giải thích cử chỉ để lại mềđay của ông như sau: “Vì lòng yêu mến đối với dân tộc Cuba là những người gợi hứng thực sự cho cuốn tiểu thuyết của tôi “Ngư ông và biển cả”.

Cạnh đền thánh từ nhiều năm nay có một nhà trọ để đón tiếp các tín hữu hành hương và các biến cố tôn giáo. Theo niên sử, tượng Đức Mẹ Bác Ái chỉ được đưa ra khỏi Đền Thánh 5 lần: lần thứ I hồi năm 1936 trong dịp lễ đội triều thiên cho Tượng Đức Mẹ; lần thứ hai vào năm 1952 nhân dịp kỷ niệm 50 năm thành lập nền cộng hòa ở Cuba; lần thứ 3 vào năm 1959, nhân dịp Đại hội Công Giáo toàn quốc Cuba ở thủ đô La Habana: Tượng Đức Mẹ được đặt trong thánh lễ tại Quảng trường Cách Mạng. Lần thứ tư vào năm 1998, tại Santiago de Cuba, khi ĐTC Gioan Phaolô 2 chủ sự nghi thức đội triều thiên cho tượng Đức Mẹ, và sau đó trong khoảng thời gian từ 2010 đến 2011, tượng được rước đi trong cuộc hành hương toàn quốc để chuẩn bị Năm Thánh Mẫu kỷ niệm tìm thấy Tượng. Và nay, Tượng Đức Mẹ sắp được đưa ra khỏi Đền thánh lần thứ 6, vào chiều ngày 26-3 tới đây, khi ĐTC Biển Đức 16 chủ sự thánh lễ kỷ niệm 400 năm tìm thấy tượng Đức Mẹ. Thánh lễ vào lúc 5 giờ rưỡi chiều sẽ diễn ra tại Quảng trường Antonio Maceo, cách Đền thánh lối 20 cây số.

Sau thánh lễ, ĐTC sẽ về Đại chủng viện thánh Basilio Cả, chỉ cách Đền thánh 300 mét, để nghỉ đêm. Sáng hôm sau, 27-3, ngài sẽ vào Đền Thánh để kính viếng Đức Mẹ Bác Ái, trước khi đáp máy bay về thủ đô La Habana để tiếp tục cuộc viếng thăm Cuba.

Cách đây 14 năm, ngày 24-1 năm 1998, ĐTC Gioan Phaolô 2 cũng đã đến viếng thăm tại tổng giáo phận Santiago de Cuba này, một thành phố lớn thứ hai của Cuba với 400 ngàn dân cư, cách thủ đô La Habana 750 cây số về mạn đông nam. Tổng giáo phận hiện có 255.500 tín hữu Công Giáo thuộc 16 giáo xứ và 18 giáo họ, nhưng chỉ có 15 LM giáo phận và 11 LM dòng, 17 tu huynh và 36 nữ tu. Cả giáo phận chỉ có 2 đại chủng sinh. Trong lịch sử, thánh Antonio Claret đã từng là TGM của giáo phận này.

Hồi đó, Đức Cố Giáo Hoàng đã cử hành thánh lễ tại Santiago de Cuba trước sự tham dự của hơn 200 ngàn tín hữu. Thánh lễ được cử hành với chủ đề “Sự hiện diện của Mẹ Maria trong lịch sử quốc gia Cuba”. Tượng Đức Mẹ Bác Ái đã được rước từ Đền thánh và đặt trên lễ đài gần bàn thờ. Đồng tế với ĐTC có 14 GM Cuba, và hàng trăm HY, GM khách, đến thăm Cuba trong dịp trọng đại này, cùng với đông đảo các linh mục. Ban tổ chức dự kiến sẽ có 400 ngàn tín hữu đến tham dự Thánh lễ chiều ngày 26-3 tới đây với ĐTC Biển Đức, trước sự hiện diện của Tượng Đức Mẹ Bác Ái. Trong buổi lễ, ngài sẽ dâng tặng Đức Mẹ Hoa Hồng vàng.

G. Trần Đức Anh OP