ÁNH SÁNG, dt., phôs, trong Tin Mừng Gio-an
Danh từ Hy Lạp: “phôs”
(tiếng Việt: ánh sáng; Anh: light; Pháp: lumière) xuất hiện 23 lần trong Tin
Mừng Gio-an và chỉ xuất hiện trong 12 chương đầu (Ga 1–12).
Danh từ “ánh sáng” xuất
hiện 23 lần ở các nơi: 1,4.5.7.8a.8b.9; 3,19a.19b.20a.20b.21;
5,35; 8,12a.12b; 9,5;
11,9.10; 12,35a.35b.36a.36b.36c.46.
Danh từ “phôs” (ánh
sáng) xuất hiện nhiều nhất trong các chương: ch. 1 (6 lần); ch. 3 (5 lần) và
ch. 12 (6 lần). Phần thứ hai của sách Tin Mừng (Ga 13–21) không xuất hiện danh
từ “phôs”. Trong Tin Mừng Gio-an, danh từ “ánh sáng” được dùng theo nghĩa đen,
nghĩa biểu tượng và nghĩa thần học. Đề tài “ánh sáng” trong Gio-an sẽ được
trình bày theo năm mục:
1) Lời là ánh sáng (4 lần:
1,5.7.8b.9)
2)
Đức Giê-su là ánh sáng (3 lần: 8,12a; 9,5; 12,46)
3)
Ánh sáng gợi ý về chính Đức Giê-su (12 lần: 3,19a.19b.20a.20b.21; 11,9.10;
12,35a.35b.36a.36b.36c)
4)
Ánh sáng và sự sống (2 lần: 1,4; 8,12b)
5)
Ánh sáng và Gio-an Tẩy Giả (2 lần: 1,8a; 5,35)
1) Lời là ánh sáng (4 lần)
Danh
từ “ánh
sáng” (phôs) được đồng hoá với “Lời” (Logos), xuất hiện 4 lần (1,5.7.8b.9) trong lời tựa sách Tin
Mừng (1,1-18). Ở 1,9 Lời (Logos) được đồng hoá với ánh sáng. Người thuật chuyện
viết: “Người (Logos) là ánh sáng (phôs) thật, ánh sáng chiếu soi mọi người,
đến trong thế gian” (1,9), xem trích dẫn bản văn trong Bản văn Gio-an,
TIN MỪNG và BA THƯ, Hy Lạp – Việt. Ba nơi khác (1,5.7.8b) “ánh
sáng” được gián tiếp đồng hoá với Lời (Logos): “Ánh sáng (phôs) chiếu soi trong
bóng tối, và bóng tối đã không lấn át được ánh sáng” (1,5); “Ông
(Gio-an) làm chứng về ánh sáng, để mọi người tin nhờ ông ấy” (1,7) ; “Ông
ấy (Gio-an) không phải là ánh sáng, nhưng làm chứng về ánh sáng (phôtos)”
(1,8). Vì “Lời” chính là Đức Giê-su, nên Lời là ánh sáng sẽ được đồng hoá với
Đức Giê-su trong nội dung sách Tin Mừng.
2)
Đức Giê-su là ánh sáng (3 lần)
Nghĩa
thần học của từ “ánh sáng” được trình bày cách minh nhiên qua sự đồng hóa giữa
Đức Giê-su và ánh sáng. Trong Tin Mừng Gio-an, ba lần (8,12a; 9,5; 12,46) Đức
Giê-su tuyên bố chính Người là ánh sáng với kiểu nói đặc trưng: “Tôi là…” (egô
eimi…):
(a)
Lần thứ nhất (8,12a), Đức Giê-su nói với những kẻ chống đối trong bối cảnh
tranh luận: “Chính Tôi là ánh sáng (phôs) của thế gian. Người theo Tôi, chắc
chắn sẽ không bước đi trong bóng tối, nhưng sẽ có ánh sáng của sự sống” (8,12).
(b)
Lần thứ hai (9,5) Đức Giê-su nói với các môn đệ: “Bao lâu Thầy còn ở trong thế
gian, Thầy là ánh sáng (phôs) của thế gian” (9,5). Đức Giê-su là ánh sáng của
thế gian, nên Người làm cho người mù từ thuở mới sinh được thấy (Ga 9). Nhưng
sự thấy đích thực của người mù chỉ được tỏ lộ vào cuối ch. 9 khi anh ta gặp Đức
Giê-su và tuyên xưng lòng tin vào Người: “Tôi tin, thưa Ngài” (9,38). Như thế,
theo Tin Mừng Gio-an, “thấy thực sự” đồng nghĩa với “tin vào Đức Giê-su”.
(c)
Lần thứ ba (12,46), Đức Giê-su vừa đồng hóa mình với ánh sáng, vừa nối kết với
hành động “tin”. Trong phần tóm kết Sách các dấu lạ (Ga 1–12), Đức
Giê-su tuyên bố ở 12,46: “Tôi là ánh sáng (phôs) đến trong thế gian, để bất cứ
ai tin vào Tôi thì không ở lại trong bóng tối.” (Tin Mừng Gio-an được chia làm
hai phần lớn. (1) Ga 1–12: Sách các dấu lạ, thuật lại các dấu lạ; (2):
Ga 13–21: Sách Giờ Tôn Vinh, thuật lại biến cố Thương khó – Phục Sinh
của Đức Giê-su).
Tóm
lại, cả 3 lần Đức Giê-su đồng hóa mình với ánh sáng và hàm ẩn lời mời gọi tin:
(a) Tin vào Đức Giê-su thì có ánh sáng và không bị vấp ngã (8,12a). (b) Tin vào
Đức Giê-su thì thực sự thấy ánh sáng (9,5.38). (c) Tin vào Đức Giê-su thì không
ở lại trong bóng tối (12,46). Còn nhiều nơi khác trong Tin Mừng Gio-an dùng từ
ánh sáng để nói về Đức Giê-su.
3)
Ánh sáng hàm ẩn Đức Giê-su (12 lần)
Phần lớn cách dùng từ “ánh sáng” trong Tin Mừng Gio-an
(12 lần) gợi đến chính Đức Giê-su. Cách dùng này xuất hiện ở 3 đoạn văn: (a)
3,19-21 (5 lần: 3,19a.19b.20a.20b.21); (b) 11,9-10 (2 lần: 11,9.10); (c) 12,35-36 (5 lần: 12,35a.35b.36a.36b.36c).
a) Ga 3,19-21 (5 lần: 3,19a.19b.20a.20b.21)
Danh từ “ánh sáng” xuất hiện 5 lần trong đoạn văn
3,19-21. Trong đoạn văn 3,16-21, Đức Giê-su nói về Người và về sứ vụ của Người
như sau: “3,16
Vì Thiên Chúa đã quá yêu mến thế gian,
đến nỗi đã ban Con Một, để bất cứ ai tin vào Người thì không hư mất, nhưng có
sự sống đời đời. 17 Vì Thiên Chúa không sai Con đến thế gian để lên án thế gian, nhưng để nhờ Người, thế gian
được cứu. 18 Ai tin vào Người thì không bị lên án; nhưng kẻ không
tin thì bị lên án rồi, vì đã không tin vào danh Con Một Thiên Chúa. 19
Đây là án xử: Ánh sáng (phôs) đã đến thế gian, nhưng người ta đã yêu mến bóng
tối hơn ánh sáng (phôs), vì các việc của họ thì xấu xa. 20 Vì mọi kẻ làm sự dữ thì
ghét ánh sáng (phôs) và không đến với ánh sáng (phôs) để các việc của họ
khỏi bị chê trách. 21 Nhưng kẻ làm sự thật thì đến với ánh sáng (phôs)
để các việc của người ấy được bày tỏ ra là đã được thực hiện trong Thiên Chúa”
(3,16-21).
b) Ga 11,9-10 (2 lần: 11,9.10)
Trong
lời Đức Giê-su tuyên bố ở Ga 11,9-10, nghĩa đen của từ “ánh sáng” gợi đến nghĩa
thần học. Người nói với các môn đệ: “9 Ban
ngày chẳng có mười hai giờ sao? Ai đi ban ngày thì không vấp ngã, vì
thấy ánh sáng (phôs) của thế gian này. 10 Còn ai đi ban đêm thì vấp ngã
vì ánh sáng (phôs) không có ở trong người ấy” (11,9-10).
Kiểu
nói “thấy ánh sáng của thế gian này” (11,9) và “có ánh sáng ở nơi mình” mang
nghĩa thần học vì nói về Đức Giê-su. Bao lâu Đức Giê-su còn hiện diện thì bấy
lâu thế gian còn có ánh sáng. Ai tin vào Đức Giê-su thì “thấy ánh sáng” và “có
ánh sáng” nên sẽ không vấp ngã. Như thế, danh từ “phôs” (ánh sáng) ở 11,9-10
vừa có nghĩa đen vừa có nghĩa thần học, từ nghĩa đen của từ “ánh sáng” gợi đến
nghĩa thần học của từ này.
c) Ga 12,35-36 (5 lần: 12,35a.35b.36a.36b.36c)
Trong chương cuối (ch. 12) của Sách các dấu lạ (Ga
1–12), Đức Giê-su tuyên bố với đám đông lần cuối cùng ở 12,35-36: “35 Còn một ít thời gian
nữa, ánh sáng (phôs) ở giữa các người.
Hãy bước đi khi các người có ánh sáng (phôs),
để bóng tối không bắt được các người. Ai
đi trong bóng tối thì không biết mình đi đâu. 36 Khi các người có ánh sáng (phôs), hãy tin vào ánh sáng (phôs), để trở nên con cái ánh sáng (phôtos).” Kiểu
nói đặc trưng của Tin Mừng Gio-an: “Tin vào ánh sáng” và “trở nên con cái ánh
sáng” (12,36) mô tả sứ vụ của Đức Giê-su. “Tin vào ánh sáng” là tin vào Đức
Giê-su, “trở nên con cái ánh sáng” là trở nên môn đệ của Người.
4)
Ánh sáng và sự sống (2 lần)
Trong
Tin Mừng Gio-an, có hai lần (1,4; 8,12b) đề tài “ánh sáng” liên kết với đề tài
“sự sống”. Trong lời tựa sách Tin Mừng, người thuật chuyện đồng hoá sự sống với
ánh sáng: “Ở nơi Người (Logos) là sự sống, và sự sống (zôê) là ánh sáng (phôs)
của loài người” (1,4). Ở 8,12, Đức Giê-su tuyên bố với những kẻ chống đối:
“Chính Tôi là ánh sáng của thế gian. Người theo Tôi, chắc chắn sẽ không bước đi
trong bóng tối, nhưng sẽ có ánh sáng (phôs) của sự sống (zôês)” (8,12).
5)
Ánh sáng và Gio-an Tẩy Giả (2 lần)
Ánh
sáng và Gio-an Tẩy Giả được nói đến 2 lần (Ga 1,8a; 5,35). Ở 1,8, người thuật
chuyện xác định Gio-an không phải là ánh sáng: “Ông ấy (Gio-an) không phải là
ánh sáng (phôs), nhưng làm chứng về ánh sáng” (1,8). Đến 5,35 Đức Giê-su lại
dùng hình ảnh “ánh sáng để nói về sứ vụ của Gio-an Tẩy Giả. Trong diễn từ độc
thoại của Đức Giê-su (5,19-47), Người nói với những người Do Thái: “5,33 Chính
các ông đã cử người đến với Gio-an, và ông ấy đã làm chứng cho sự thật. 34 Phần
Tôi, Tôi không nhận lời chứng do người phàm, nhưng Tôi nói những điều này để
chính các ông được cứu. 35 Ông ấy là ngọn đèn được thắp lên và toả sáng, chính
các ông đã muốn hoan hỷ một thời gian trong ánh sáng (phôti) của ông ấy”
(5,33-35).
Tóm
lại danh từ “ánh sáng” (phôs) trong Tin Mừng Gio-an là đề tài thần học quan
trọng và được triển khai trong 12 chương đầu của sách Tin Mừng (Sách
các dấu lạ). Sách Tin Mừng mở đầu bằng việc đồng hoá “Lời” (logos) với “ánh
sáng” (phôs), phần giữa Sách các dấu lạ (Ga 1–12) nhấn mạnh khẳng định
của Đức Giê-su: Chính Người là ánh sáng cho trần gian. Đến cuối sứ vụ công khai
Đức Giê-su mời gọi “Tin vào ánh sáng” và “trở
nên con cái ánh sáng” (12,36). Ánh sáng là chính Đức Giê-su và ánh sáng đem đến
sự sống đích thực cho con người (8,12). Gio-an Tẩy giả không phải là ánh sáng,
ông đến làm chứng cho ánh sáng là Đức Giê-su. Cái chết vì lời chứng của Gio-an
Tẩy Giả làm cho ông được tham dự vào ánh sáng đích thực là Đức Giê-su (5,35).
Như thế, theo thần học Tin Mừng Gio-an, Đức Giê-su được đồng hoá với ánh sáng
và ánh sáng đó là sự sống đích thực cho nhân loại. Tuy nhiên đề tài “ánh sáng”
trong Tin Mừng Gio-an thường được trình bày tương phản với “bóng tối” (xem phân
tích về tương quan giữa “ánh sáng” và “bóng tối” mục từ BÓNG TỐI).
Ngày 05 tháng 05 năm 2013
Giuse LÊ MINH THÔNG, O.P.
Email: josleminhthong@gmail.com
Nguồn: http://tungubontinmung.blogspot.com/2013/05/anh-sang-dt-phos-trong-tin-mung-gio-an.html