CHỦ NHẬT 3 CHAY
Chúng ta đang đứng trước một sự chọn lựa thiết yếu giữa ách nô lệ và tự do. Chỗ đứng thực sự của chúng ta hiện nay là tình trạng nô lệ. Nếu chúng ta từ khước lên đường theo tiếng gọi của Thiên Chúa, thì chúng ta cũng chỉ làm cho tiếng gọi ấy thêm thúc bách mà thôi. Nếu chúng ta dừng bước trên một con đường mà chúng ta coi là quá cực khổ, chúng ta lại rơi vào một cái chết khi còn đang sống. Chúng ta được mời gọi bởi Đấng là Tuyệt đối, một đấng Tuyệt đối có một tình yêu bao la.
Sách Xuất hành 3,1-8a.10.13-15
Mô sê cố gắng chống lại kiếp nô lệ của dân ông, nhưng ông phải trốn trong sa mạc vì thiếu hỗ trợ về phía các đồng bào Israel của ông. Nhưng chính Thiên Chúa sẽ can thiệp. Người tự mạc khải như là Thiên Chúa của Lời hứa, luôn trung thành với Lời của Người, đến giải thoát miêu duệ ông Abraham. Người tự mạc khải như là đấng Tuyệt đối.
Thánh Vịnh 102
Đây là bài ca Chúc tụng Thiên Chúa đến giải thoát dân, biến đổi một thế giới hư hỏng, chứng tỏ lòng Xót thương khi giải thoát Dân Người khỏi ách nô lệ. Người là tình yêu và xót thương, chậm giận và giàu nhân nghĩa.
Thư gửi tín hữu Cô rin tô 10,1-6.10-12
Thánh Phao lô cảnh giác những người mong muốn rơi trở lại tội lỗi trong quá khứ. Ngài giúp cho họ suy niệm về một trích đọan từ Sách Dân số: “Người Híp pri đã không biết đến đặc tính thiêng liêng của việc tiềm kiếm của họ. họ đã sa vào chước cám dỗ bên đường. Và họ đã chết”. Ước gì người ki tô hữu đã biết ý nghĩa của cuộc lữ hành đừng để sa vào một lầm lỗi như thế.
Tin mừng Lc 13, 1-9
NGỮ CẢNH
Đoạn tin mừng 13,1-9 nằm trong phân đoạn mô tả hành trình lên Giê ru sa lem của Chúa Giê su và các môn đệ (9,51-19,27). Dù phần lớn dành để nói về cuộc Khổ nạn, Ngài vẫn dành cho các môn đệ nhiều giáo huấn khác nhau.
Từ câu 12,1 trở đi, Chúa Giê su hướng đến viễn cảnh ngày chung thẩm. Từ trước cho đến giờ, Người chủ yếu nói với các môn đệ, nhưng đã đến lúc Người nói với cả đám đông dân chúng, chỉ dạy họ những thái độ cần thiết dể chuẩn bị cho ngày chung thẩm.
- biết phân biệt các dấu chỉ báo trước ngày chung thẩm (12,54-56)
- phải làm hết sức có thể để tránh bị kết án (12,57-59)
- tầm quan trọng lớn lao của việc sám hối (13,1-5)
- tin vào lòng kiên nhẫn của Thiên Chúa đối với chúng ta (13,6-9).
TÌM HIỂU
Có mấy người: giáo huấn về sự phán đoán dựa trên hai biến cố bi thảm xảy ra chung quanh Chúa Giê su: một số người bị Phi la tô giết, và mười tám người bị tháp Siloe đè chết.
Máu tế vật: đề cập đến một phản ứng tàn bạo của Phi la tô trước một phong trào nào đó của dân chúng. Chúa Giê su khi nghe biết tin đã phân biệt rõ ràng sự bất hạnh của họ không do tội lỗi gây ra. Trái lại, sự hy sinh mà họ đã hoàn thành cho thấy họ là những người công chính chứ không phải là những kẻ tội lỗi.
Sám hối: nỗi bất hạnh của người khác không phải là cớ đễ xét đoán hay lên án họ, nhưng là cơ hội để sám hối trước mặt Chúa là đấng Xét xử mọi người.
Lời mời gọi sám hối là điểm nhấn trong lời rao giảng của Gioan Tẩy giả (3,3.8), của Chúa Giê su (5,32; 10,13; 11,32; 15,7.10) và của Hội Thánh (Cv 2,38; 3,19). Sám hối là thay đổi não trạng và cái nhìn để đáp lại lời mời gọi của Chúa. Sự hăm doạ kèm theo cho thấy hình phạt không đi theo số phận may rủi, nhưng là một cảnh giác hối thúc sự trở về.
Mười tám người: Chúa Giê su cũng nhắc lại một biến cố khác: một tai nạn chết người. Ngài cố ý nhắc lại để đưa ra cùng một lời giáo huấn, là mời gọi sám hối.
Cũng sẽ chết hết: thoạt nghe, thì dường như Chúa Giê su nói về cái chết ở đời nầy. Nhưng trong mạch văn, thì lời nầy nằm trong viễn tượng cuối thời gian, trước sự xét xử (12,54-56.57-59). Do đó, tất cả những ai không theo con đường của Chúa Giê su (9,23; 12,51) thì chính bản thân mình sẽ tự loại ra khỏi ơn cứu rỗi đời đời. Nếu thế thì số phận còn tệ hơn cái chết thể lí (12,4-5; x. Đnl 8,20).
Dụ ngôn: dụ ngôn cây vả bổ túc cho giáo huấn trên về việc cần phải sám hối để không « phải chết ». Nhưng ở đây có thêm một yếu tố mới: sự kiên trì của người làm vườn, hình ảnh minh họa chính sự kiên trì của Chúa.
Một cây vả: ở vài chỗ trong Cựu Ước, cây vả tượng trưng cho dân Israel (x. Ge 1,7) và trong sách tiên tri Giêrêmia, cây vả tượng trưng cho một Israel không sinh hoa trái (Gr 8,3). Từ đó chúng ta có thể nói cây vả ở đây cũng tượng trưng cho dân được tuyển chọn. Và cũng từ những đoạn sách đó, chủ nhân của cây vả là Đức Gia vê. Vậy chúng ta có thể hiểu rằng Chúa Giê su được tượng trưng qua người làm vườn nho xin cho cây vả được gia hạn ân xá sau cùng.
Bài học mà Chúa Giê su muốn dạy là: Thiên Chúa chờ đợi nơi dân Người những hoa quả của lòng thống hối. Họ phải khẩn trương lợi dụng mọi cơ hội để nghe theo những lời mời gọi ăn năn sám hối sau cùng mà Chúa Giê su, đấng trung gian giàu lòng thương xót, gửi đến cho họ. Còn nếu cứ tiếp tục chần chừ, dân Israel sẽ cùng chung số phận như cây vả không sinh hoa trái.
SỨ ĐIỆP
Bài tin mừng hôm nay đề cập đến các biến cố đã gây nhiều chấn động đến dư luận dân chúng thời đó. Những người Ga li lê bị Phi la tô giết trong khi họ dâng hi tế. Mười tám người bị tháp Si lo ê đè chết. Ngày hôm nay, chúng ta có thể kéo dài thêm danh sách: những người chết vì thảm họa động đất tại Haiti, tại Chi lê, vì tai nạn giao thông, những người chết đói ở Phi Châu, những nạn nhân các cuộc bạo hành và thù oán của con người. Trước những trường hợp ấy, chúng ta có thể đặt ra câu hỏi: Tai sao những việc đó đã xảy ra? Tại sao lại chính họ chứ không phải người khác? Ai chịu trách nhiệm
Đối diện trước những sự kiện bi thảm đó, tất cả chúng ta đều ngỡ ngàng. Và bị cám dỗ trách Chúa: “Nếu Chúa hiện diện, nếu Người tốt lành, Người đã không cho phép những sự đó xảy ra”. Hoặc: “Họ đã làm gì nên tội chống lại Thiên Chúa mà lại phải bị đau khổ như thế?”
Chúng ta cảm thông những nỗi lòng và tiếng kêu thống thiết ấy. Đó là điều thường thấy trong lời cầu nguyện cho những người đã bị đau khổ thử thách quá nhiều mà chúng ta vẫn thường gặp trong Kinh Thánh.
Từ đó, chúng ta cần phải lắng nghe câu trả lời của Chúa Giê su: “Những nạn nhân các tai nạn ấy không phải là những tội phạm nặng hơn những người khác”. Họ hoàn toàn không xứng đáng với những gì đã xảy ra cho họ. Chúng ta không có quyền nói rằng Thiên Chúa đã trừng phạt họ, vì như thế là bôi nhọ hình ảnh Người. Thật vậy, Thiên Chúa là Cha chúng ta, một người Cha yêu thương từng người con và chỉ muốn họ được hạnh phúc. Điều mà Chúa Giê su mong muốn chúng ta thực hiện, là tất cả chúng ta phải đặt lại vấn đề về chính mình; chúng ta phải cắt nghĩa các biến cố đó như những dấu chỉ mà Ngài ban cho chúng ta.
Bài tin mừng nầy đưa ra cho chúng ta một lời cảnh báo rất cương quyết: nó nhắc chúng ta nhớ cần phải khẩn cấp đi vào một con đường sám hối chân thật. Sám hối là thay đổi não trạng, là có một cách suy nghĩ khác, một cách nhìn khác về Thiên Chúa, tha nhân và thế giới: “Hãy thật lòng trở về với Ta”. Sự sám hối đích thực bao gồm một cuộc thay đổi tận gốc những cách xử thế của chúng ta. Tắt một lời chúng ta cần phải đặt tất cả tin mừng vào trong đời sống chúng ta.
Sám hối còn là hòa nhập vào cuộc sống bí tích. Phép Rửa đã dìm chúng ta vào đại dương tình yêu là chính Thiên Chúa. Từ lúc đó, không gì còn có thể diễn ra như trước kia. Trọn cuộc sống chúng ta phải thấm nhuần tình yêu ấy ở trong Thiên Chúa. Tiếc thay, nhiều khi tất cả chúng ta đều quay lưng lại với Người và xa cách Người. Chính vì thế mà bí tích hòa giải được đề nghị cho chúng ta. Thế nhưng, ngày nay, bí tích hòa giải bị khủng hoảng trầm trọng, nhiều người không còn đi xưng tội nữa vì nghĩ rằng điều đó không có ích gì cả. Tuy nhiên, mỗi lần chúng ta xưng tội, chính Chúa tiếp nhận chúng ta, nâng chúng lên, và giúp chúng ta tin tưởng lại. Có tác giả nói rằng bí tích hòa giải là một liệu pháp tốt nhằm chống lại một bệnh kinh niên lâu ngày.
Trong phần thứ hai, Chúa Giê su kể lại dụ ngôn cây vả khô héo. Ngài sử dụng một hình ảnh dễ hiểu nhằm nhấn mạnh về sự cần thiết sám hối, và cho người tội lỗi hiểu rằng họ được ban cho một cơ hội tốt để tiếp nhận một sự sống chân thật. Người thợ làm vuờn hi vọng mãnh liệt trong khi chủ vườn lại muốn chặt bỏ và đốt đi. Anh sẽ xới đất, bón phân lần chót. May ra nó sẽ cho trái.
Thiên Chúa của chúng ta cũng như người chủ vườn, cho thấy một sự kiên trì lạ lùng. Chắc chắn điều đó không có nghĩa là Người không dứt khoát. Người luôn muốn cho chúng ta điều tốt nhất. Vì thế, Người không ngừng chìa tay ra cho chúng ta. Sự lầm lạc của chúng ta, tội lỗi chúng ta không làm cho Người thất vọng. Trái lại, Người làm tất cả mọi sự để đưa chúng ta lại gần Người, vì Người tuyệt đối muốn chúng ta được cứu độ. Người đặt trên đường những dấu chỉ cần thiết để chỉ đường cho chúng ta, đi theo chúng ta, và hối thúc chúng ta.
Đó là tin mừng trong chủ nhật thứ ba mùa chay nầy. Thiên Chúa không ngừng tin tưởng nơi chúng ta. Ngài tin chúng ta, Người tin vào sự sám hối của chúng ta. Lòng thương xót vô biên của Người là một bằng chúng cho lòng hi vọng của Người. Ngừơi say mê chúng ta và tiếp tục chịu mọi sự khổ vì chúng ta. Người luôn sẵn sàng đến tìm chúng ta đang ở nơi rất xa và rất thấp.
Cuộc sống của chúng ta khá giống một công trường đang xây dựng. Trên một công trường công việc bề bộn, nhưng điều mà chúng ta lưu ý nhất, đó chính là tòa nhà một khi hòan tất. Đó cũng là điều mà Thiên Chúa nhìn chúng ta. Người muốn điều tốt nhất cho chúng ta, và Người làm mọi sự để chúng ta mang lại hoa trái cho Nước Chúa.
Vậy chúng ta hãy tiếp nhận lời mời gọi khẩn cấp trở về với Chúa. Mùa Chay mang đến cho chúng ta cơ hội tốt đẹp đó. Đó là một cơ hội mới mà chúng ta không được để mất. Con người sẽ đi vào chỗ hư vong nếu không tin vào Thiên Chúa. Sám hối, trước tiên là tin vào Tin Mừng. Sự hóan cải cắm rễ trong niềm xác tín một vì Thiên Chúa cứu độ, một vì Thiên Chúa mở rộng đôi tay tiếp nhận không điều kiện. Thế thì chúng ta hãy mạnh dạn tin tưởng tiến bước.
ĐÀO SÂU
1. HỎI: Bài đọc một có nội dung như thế nào?
THƯA: Bài đọc một trích từ sách Xuất hành, kể lại việc Thiên Chúa tỏ mình ra trong bụi gai bốc cháy nhưng không bị thiêu rụi. Người mạc khải cho ông Mô sê biết Ngài là Đấng Thánh, Hoàn toàn khác, đồng thời là Đấng rất gần gủi với con người. Người trao cho ông Mô sê sứ mạng dẫn dân Người ra khỏi đất nô lệ Ai cập, đến Đất mà Người đã hứa ban cho họ. Đồng thời, Người cũng tỏ cho ông biết tên gọi của Người là Đấng hiện hữu để làm dấu chỉ cho dân tin.
2. HỎI: Đấng Thánh, Hoàn toàn khác và Rất gần gủi con người là sao?
THƯA: Ngài là Đấng Hoàn toàn khác vì là Đấng Thánh, đấng mà người ta phải kính sợ và kính tôn khi đến gần. Tuy nhiên Người cũng là Đấng rất gần gủi con người, vì đã nghiêng mình lắng nghe cảnh khổ đau của Dân Người và đã nhậm lời họ cầu xin giải thoát.
3. HỎI: Quyền năng của Thiên Chúa can thiệp như thế nào?
THƯA: Thiên Chúa nhìn thấy con người đau khổ và lắng nghe lời họ kêu xin nên quyết định can thiệp bằng cách sai ông Mô sê đến. Như thế, quyền năng của Thiên Chúa can thiệp với sự cộng tác của người mà Chúa kêu gọi. Vậy, để được Thiên Chúa cứu thoát, người được Thiên Chúa mời gọi phải đáp trả và người đang đau khổ phải chấp nhận được cứu giúp.
4. HỎI: Bài tin mừng chủ nhật nầy có gì đặc biệt?
THƯA: Bài tin mừng hôm nay thật đặc biệt vì Thánh Luca kết hợp vào đây hai mẫu tin tức thời sự, một lời giải thích của Chúa Giê su, và dụ ngôn cây vả. Cách kết cấu xem ra lỏng lẻo, nhưng chắc chắn là chủ ý của tác giả. Ông muốn dùng dụ ngôn cây vả để giúp cho chúng ta hiểu rõ hơn lời giải thích của Chúa Giê su về hai biến cố thời sự.
5. HỎI: Biến cố thứ nhất là biến cố gì?
THƯA: Cuộc tàn sát ở Ga-li-lê. Không ai lạ gì sự tàn bạo của Phi la tô. Một số người Ga li lê đến hành hương ở Giê ru sa lem bị cho là chống đối nhà cầm quyền La mã. Họ đã bị tàn sát theo lệnh của Phi la tô ngay lúc họ tu tập trong đền thờ Giê su sa lem để dâng hi lễ.
6. HỎI: Trước những tin tức thời sự đó, Chúa Giê su dạy các môn đồ như thế nào?
THƯA: Trước những tin tức thời sự đó, Chúa Giê su trả lời các môn đệ rằng: không có tương quan trực tiếp giữa sự đau khổ và tội lỗi. Những người Ga li lê đó không phạm tội nặng hơn những người khác. Trước suy nghĩ sai lầm như thế, Chúa Giê su mời gọi phải hoán cải thực sự. Ngài cương quyết đòi hỏi và nhấn mạnh đến việc cần phải hoán cải ngay tức khắc.
7. HỎI: Chúa Giê su kể dụ ngôn cây vả để làm gì?
THƯA: Chúa Giê su kể dụ ngôn cây vả để soi sáng lời đòi hỏi hoán cải mà Ngài đưa ra cho các môn đệ. Dụ ngôn ấy cho họ biết cách hành động của Thiên Chúa khác xa với cách của loài người: Người là Đấng đầy kiên trì và rộng lượng tha thứ. “Thiên Chúa không muốn kẻ tội lỗi phải chết, nhưng muốn nó trở lại và được sống”(Ed 18,24; 33,11). Vì thế điều mà Chúa Giê su đòi phải thay đổi ngay, không phải là cách sống của chúng ta, mà là cách chúng ta nhìn về Thiên Chúa như là Đấng trừng phạt tội nhân.
8. HỎI: Chúa Giê su muốn bác bỏ điều sai lầm nào trong cách suy nghĩ của người đương thời về tai ương?
THƯA: Người Do thái đương thời cho rằng những người gặp phải tai họa trên là những người đáng tội hơn những người khác. Chúa Giê su quả quyết rằng điều đó không đúng. Những người bị tai nạn ở Giê ru sa lem và tháp Siloe không phải là những người phạm tội nặng nề hơn những người khác. Thay vì nghĩ sai lầm như thế, hãy lo sám hối ăn năn để được tha thứ.
9. HỎI: Cây vả tượng trưng điều gì trong Kinh thánh?
THƯA: Trong Cựu Ước, cảy vả trương trưng dân Ít ra ên (Ge 1,7) và trong sách Tiên tri Giêrêmia, cây vả tượng trưng cho dân Ít ra ên không sinh hoa trái (Ge 1,7). Như thế, cây vả trong dụ ngôn cũng tượng trưng cho dân được chọn. Thiên Chúa là chủ vườn, còn Chúa Giê su là người làm vườn can thiệp với chủ vườn xin gia hạn cho cây vả.
10. HỎI: Qua dụ ngôn trên, Chúa Giê su muốn dạy điều gì?
THƯA: Chúa Giê su dạy rằng: Thiên Chúa kiên trì chờ đợi dân Ngài sinh hoa trái của lòng sám hối. Họ phải mau mắn tiếp nhận và thực hiện lời mời gọi sám hối mà Chúa Giê su là Đấng Trung gian giàu lòng thương xót gởi đến cho họ. Nếu chần chừ, họ sẽ chịu số phận như cây vả không sinh trái.
11. HỎI: Cuộc đối thoại giữa Chúa Giêsu và các đối thủ tập trung vào tội lỗi, vậy tội lỗi được hiểu như thế nào trong Cựu Ước?
THƯA: Trong Cựu Ước, tội lỗi không phải là một khái niệm trừu tượng, nhưng là một cách hành xử được thể hiện trong cuộc sống con người. Tội lỗi là đi trệt mục tiêu do Thiên Chúa đặt ra, là nổi loạn chống lại Thiên Chúa, là không vâng phục, sai lầm của con người, nói chung tội luôn luôn có nghĩa là "phản lại Thiên Chúa, phạm tội chống lại Thiên Chúa" (Tv 51,6).
12. HỎI: Còn trong Tân Ước?
THƯA: Tân Ước còn đi xa hơn khi cho biết trong Chúa Giêsu và trong lời loan báo của Ngài, con người nhận thức được tội lỗi của họ (Lu ca 5,8). Và nhất là trong Chúa Giêsu, Thiên Chúa tìm kiếm và giang rộng đôi tay đón nhận tội nhân về với mình (Lc 5,10; 7,37 tt). Chúa Giêsu đánh bại tội lỗi, tha thứ thay cho Thiên Chúa (Mt 9,2). Ngài được ủy quyền để làm như vậy vì Ngài mang trên vai tội lỗi thế gian (Ga 1,29,36; 1Ga 1,7; 2.2).
13. HỎI: Chúa Giêsu nói: "Tôi nói với anh em, nếu không hoán cải” Chúa Giê su có ý gì khi nói về sự hoán cải?
THƯA: Hoán cải là trở lại với Thiên Chúa, là sự đổi mới liên tục dưới tác động của Chúa Thánh Thần. Lời loan báo căn bản đầu tiên về Nước Thiên Chúa là: “Hãy sám hối, vì Nước Thiên Chúa đã đến gần” (Mc 1,15). Đặc biệt, hoán cải là xa lánh thần tượng, là tình trạng rời xa và trái ngược hoàn toàn với Thiên Chúa và là một nguồn sinh ra mọi tội lỗi khác (Rm 1,18 - 32, Cv 26,18; 1 Tx 1,09). Chỉ có con người mới có thể hoán cải, vì có khả năng tự quyết làm điều tốt, nó có một “trái tim” trong đó để ăn năn và một tinh thần để đổi mới (Rm 12,2). Việc hoán cải của những người tội lỗi phải được thực hiện trong một cuộc đổi mới hoàn toàn và chân thật của tâm trí và trái tim.
14. HỎI: Một cách tổng quát, hoán cải được định nghĩa như thế nào trong Tân Ước?
THƯA: Hoán cải được định nghĩa là sự sống lại thiêng liêng, tái sinh, từ bóng tối bước ra ánh sáng, từ quyền năng của Satan đến với quyền năng của Thiên Chúa, từ trạng thái bị lên án sang tình trạng được đón nhận ân sủng (Cv 26,18, Êp 2,3-6, Ga 3 , 5).
15. HỎI: Lòng thương xót của Thiên Chúa là điểm đặc trưng trong thần học của Thánh Luca về sứ mệnh của Chúa Giêsu?
THƯA: Đúng. Thật vậy, đối với Thánh Luca, sứ vụ của Chúa Giê su cho thấy Thiên Chúa hạ mình xuống với nhân loại bị tổn thương bởi tội lỗi vì Người yêu thương tạo vật của Ngài vô cùng.